Werkt school? Wat is het bewijs?

Door Eric-Wubbo Lameijer

De huidige docent heeft het moeilijk. Terwijl ‘meneer de onderwijzer’ vroeger tot de notabelen van het dorp behoorde, lijkt van de autoriteit van het leraarschap weinig over. De leerlingen zijn mondiger, de overheid micro-managen-der en de ouders veel en veel kritischer. Het lijkt wel alsof iedereen meer weet over lesgeven dan de docenten zelf. Soms gaan zelfs wetenschappers tot de aanval over. Zo beweert moleculair bioloog dr. John Medina in zijn boek ‘Brain Rules’ “Als je een opleidingsomgeving zou willen ontwikkelen die precies tegengesteld werkt aan hoe het brein goed werkt, zou je waarschijnlijk iets ontwerpen als een klaslokaal.”

Maar heeft Medina gelijk? Is school inderdaad een leer-remmende omgeving? Wat is het bewijs?

Laten we eens kijken naar het zomervakantie-effect, zoals besproken in een van mijn vorige stukken. Als je bijvoorbeeld taalvaardigheid uitzet tegen schooljaar krijg je de onderstaande grafiek. Kinderen die niet naar school gaan verliezen vaardigheden en zelfs in de meest stimulerende thuisomgevingen leren ze in de vakantie niet zo snel als op school. Dat laatste is te zien aan de minder steile helling in het zomervakantie-trimester in de grafiek. School is dus een effectievere leeromgeving dan thuis, in elk geval voor vaardigheden als taal en rekenen.

Een tweede bewijs voor de effectiviteit van scholen vormt de enorme samenvatting van onderwijsonderzoek door de Nieuw-Zeelandse hoogleraar John Hattie. Volgens Hattie gaat een kind op school elk jaar ongeveer tussen 0,20 en 0,40 standaarddeviaties vooruit in vaardigheden; kinderen buiten school, zoals gemeten in ontwikkelingslanden, ergens tussen de 0,00 en 0,15 standaarddeviaties. Op school leren kinderen dus zo’n twee tot drie keer sneller dan buiten school. School geeft dus leerwinst ten opzichte van niet-school. De precieze hoeveelheid leerwinst varieert, en hangt onder andere af van het vak, van de omgeving buiten school, en van de leeftijd en metacognitieve vaardigheden van het kind. En van de schoolzijde hangt de leerwinst sterk af van de leerkracht: de 0,20 heb je bij slechte of zeer matige docenten, maar topdocenten kunnen leerwinst boeken van rond de 0,60, waarmee ze ongeveer twee keer zo efficiënt les geven als de gemiddelde docent (d = 0,30).

Maar praktijkervaring dan? Is dat niet beter dan school? Helaas, zoals onderzoek aantoont: de praktijk is zeker niet de beste leermeester. De meeste mensen worden alleen in de eerste 2-3 jaar van hun werk iets beter in hun vak (Ericsson et al., 2006), wat verbleekt tegenover het vermogen van school om kinderen meer dan tien jaar lang op een steeds hoger niveau te tillen. Bovendien zijn de vorderingen die mensen ‘op de werkvloer’ maken doorgaans zeer bescheiden ten opzichte van de winst door scholing; docenten bijvoorbeeld gaan zelf ongeveer d = 0.12 vooruit in lesgeefkwaliteiten in 25 jaar. Vijfentwintig jaar praktijk is dus minder effectief dan een half jaar scholing! School lijkt voorlopig dus een stuk efficiënter dan gewone ‘ervaring’.

Samenvattend: school werkt. School werkt beter dan wat de gemiddelde ouder weet te bereiken in de vrije tijd/vakantie van het kind, en zeker beter dan wat werkervaring op lijkt te leveren. Hoe erg mensen er ook over zeuren, school is daadwerkelijk een leerbevorderende omgeving. Wel laat onderzoek zien de meeste huidige docenten slechts de helft of minder van het leerpotentieel van klassikaal onderwijs weten te benutten. Onderwijs zou dus zeker beter kunnen. Maar als je superieure educatie wilt, is het huidige onderwijssysteem niet iets om te vermijden, maar juist de beste basis om op voort te bouwen.

Verder lezen:
- Ericsson et al. (2006). The Cambridge Handbook of Expertise and Expert Performance. Cambridge: Cambridge University Press. - Hoofdstuk 38 behandelt bijvoorbeeld het verschil tussen (werk)ervaring en oefening/training
- Hattie, J. (2009). Visible Learning – A Synthesis of over 800 meta-analyses relating to achievement. Londen: Routledge.
- De gegevens over het zomervakantie-effect komen uit Alexander, Entwisle en Olson, ‘Schools, Achievement, and Inequality: A Seasonal Perspective’, Educational Evaluation and Policy Analysis, 2001,Vol. 23, No. 2, pp. 171-191.

___

Deze blog maakt onderdeel uit van de blogreeks ‘Toekomst in het onderwijs’, waarin auteur Eric-Wubbo Lameijer de meest interessante en innovatie ontwikkelingen op het gebied van onderwijs deelt.